In het vorige blog sprak Ruud over de briljante HBO-serie Chernobyl. Ik was degene die nogal aandrong op het kijken ervan, dus ik was blij te merken dat ik niet de enige was die leed aan de chernobsessie. Dat klinkt vast een beetje vreemd. Wat ik ermee bedoel is dat je een film of serie gekeken hebt die zó in je hoofd gaat zitten, dat je moeite hebt om het los te laten. Dat deed Chernobyl bij mij. Er is één scène die ik maar niet uit mijn hoofd krijg… (Spoiler alert)
Ik zal het verder nu niet hebben over hoe frustrerend de Sovietregering was, hoe stijfkoppig bepaalde mensen waren en hoe extreem het web van leugens nog steeds is. Waar ik het over wil hebben is de scène waarbij mensen het dak van de kerncentrale op moesten. Dit speelde zich maanden na de ramp af, maar de straling op het dak was extreem. De mannen die werden ingezet om het grafiet en de stukken steen over de rand te kieperen mochten dan ook maar 90 seconden op het dak blijven. Ze mochten niet over de rand kijken en zodra de bel klonk, meteen terug naar de ingang om hun scheppen in een grote bak te doen.
In de scène kijk je mee met één man. Zodra de voorman de stopwatch indrukt, rent een groepje mannen het dak op. Dat ligt bezaaid met steen en puin, maar dus ook grafiet, het meest gevaarlijke materiaal. Tot mijn verbazing begonnen de mannen in het wilde weg stukken steen met een schep op te scheppen en naar de rand te brengen. Gewoon kriskras door elkaar. De man die we volgen in de scène komt het dak op, kijkt rond en holt dan naar ongeveer de overkant van waar het puin terecht moet komen. Het verst van de rand. Daar probeert hij een stuk steen op zijn schep te krijgen, wat nog een keer valt, voordat hij richting de rand gaat. Hij kijkt natuurlijk tóch over de rand, loopt te klungelen en krijgt tot slot zijn voet vast te zitten onder een blok. Hij valt nog in een plas tomeloos radioactief water en komt dan als laatste weer binnen.
“Comrad soldier,” zegt de voorman, “you’re done.” zegt de voorman. Dit zal waarschijnlijk zowel letterlijk als figuurlijk geweest zijn, want de laars van de man vertoont een grote scheur. Natuurlijk begrijp ik dat de druk op deze werkers heel groot was. Ze wisten hoe gevaarlijk het was, ze wisten dat het van levensbelang was om precies te doen wat hen werd opgedragen.
Ik snap best dat de man die we volgden een beetje van de kaart is. Zelfs nog dat hij juist ver weg van de gevaarlijke rand wil zijn. Maar er is ook nog zoiets als gezond verstand, toch? Je zou verwachten dat je instinctief al begint met het meest makkelijke werk: klein puin zo snel mogelijk over die rand scheppen. De makers van de serie hebben veel beeldmateriaal bekeken, deze scène is historisch behoorlijk accuraat. Zo ging het er op dat dak toen in 1986 dus echt aan toe. Mannen die in kleine groepjes in het wilde weg een levensgevaarlijk dak vol zooi op rennen om puin over de rand te gooien. En nu komt mijn punt.
Ben je dom of zo?
Er zat dan toch totaal geen structuur in deze manier van werken?! Het was basically van: ‘Doe maar wat, zolang het maar over de rand komt en je op tijd weer terug bent.’ Hoe debiel moeten de gasten die deze aanpak verzonnen hebben geweest zijn? Elke malloot kan toch bedenken dat je niet maar wat random op dat dak gaat rondbanjeren met scheppen? Je wilt zo’n bloedlinke actie toch zo snel en goed mogelijk, dus extreem gestructureerd doen? Bovendien is het nog eens nodeloos gevaarlijk ook, om het puin gewoon bij de rand te laten liggen. Je wilt dat de werkers veilig en snel met hun stenen naar de rand kunnen komen, toch? Wat ga je dan als allereerste doen als je begint met dat dak? DE RAND VRIJ MAKEN! Waarom begonnen ze dan niet met kerels naar de rand te sturen en daar als eerste klein puin te scheppen? Dan kun je je 90 seconden lijkt mij het meest effectief inzetten. Zo zorg je ook dat de mannen die van steeds verder weg moeten komen minder snel struikelen. Wat mij betreft halveer je dan de tijd dat er bij de rand gestaan mag worden, dat is altijd nog nuttiger dan deze onzinnige methode. (Natuurlijk liggen er stukken steen die te groot zijn om in 90 seconden over de rand te krijgen, die kan je dan nog even laten liggen.) Zorg er in elk geval voor dat je van voor naar achteren werkt. Dat leer je echt al in de peuterspeelzaal, Sovjet-Unie. Dat is echt geen hogere wiskunde, toch?
Blijkbaar…
Ik heb Chernobyl nu twee keer gekeken en mijn chernobsessie is nog niet weg. Maar beide keren stond ik paf van deze ongestructureerde bende. Er werd met mensenlevens gespeeld door dit gepruts. Het was letterlijk de gevaarlijkste plek op aarde. Er moest crisisbelangrijk werk gedaan worden en dan pakken ze het zó kleuterschool aan. Ongelooflijk. Waren de mensen in 1986 dan zoveel dommer dan dat ik nu ben, van achter mijn laptopje in 2019? Je gaat het bijna denken. Sowieso al. Hoeveel er gerookt en gezopen wordt in de serie is bijna karikaturistisch. Wisten mensen in 1986 dan echt niet dat de kans groot is dat je vet vroeg gaat sterven als je je lichaam vol pompt met gif? Laten we even kijken naar de gemiddelde levensverwachting van Rusland, de Oekraïne en Wit-Rusland. Ah. 71, 72 en 73. Dat is ruim tien jaar minder dan in Nederland. Het is dan misschien niet een jaren-tachtig-dingetje om dom te doen, maar gewoon een Oostblok-dingetje. Van alle ‘witte’ landen is de levensverwachting in die drie landen ongeveer het laagst. Tja, als je in 1986 al niet kan verzinnen om VAN VOOR NAAR ACHTEREN TE WERKEN, dan krijg je dat, blijkbaar.
Waarom maak ik me hier 33 jaar later zo druk om? Chernobsessie.