Vandaag ga ik antwoord geven op de vraag: “Wat is ‘second screenen’?” Velen van ons maken zich hier ‘schuldig’ aan zonder het eigenlijk in de gaten te hebben. De term is relatief nieuw, maar de activiteit is al jarenlang vrij gangbaar in veel huishoudens.
Stel je voor dat je een film aan het kijken bent op de bank. Misschien is het een film die je al een keertje hebt gezien, voor cognitief gemak. Of een serie die je net hebt ontdekt. Dan zie je een berichtje binnenkomen op je telefoon. Je ontgrendelt je telefoon en leest het berichtje. Boem. Je bent nu aan het second screenen. Is het zo makkelijk?
Eigenlijk wel. Je was iets aan het doen op het hoofdscherm, namelijk een film of serie kijken. Maar je raakte afgeleid door je tweede scherm; je telefoon. Daarom heet het je second screen. Dit is nu even een heel concreet voorbeeld, maar de praktijk is over het algemeen vaak uitgebreider. Denk aan een spelletje spelen op je telefoon, met vrienden appen, even het weer of het nieuws bekijken of zelfs een filmpje afspelen. En dat terwijl er al andere media actief is vlakbij je.
Wat gebeurt er precies?
Onze levens zijn er tegenwoordig zó op ingericht dat je eigenlijk al een groot deel van de dag met meerdere dingen tegelijk bezig bent. Je bent daardoor eigenlijk chronisch alert. Dat kun je best een poos volhouden, maanden, misschien wel jaren, maar ergens zegt je brein: “Nou even kappen.” Daarom zijn er momenteel zoveel mensen die struggelen met balans, met het alles combineren. Dit zijn grappig genoeg wel de mensen die vaak hun telefoon in hun handen hebben, terwijl ze achter hun laptop zitten of terwijl ze Game of Thrones zitten te kijken.
Het één sluit natuurlijk het ander niet uit en het is een geleidelijk proces geweest. Zo heb ik op dit moment de tv aan staan terwijl ik zit te typen, maar komen er ook berichtjes op mijn telefoon binnen. Second screenen is hier nu dus zelfs third screenen. Ik doe het vaker dan ik in de gaten heb. Ook ik merk aan mijn slaap en concentratie dat het teveel is, maar ik doe het mezelf aan. Ik ben immers degene die ervoor kiest om de tv op de achtergrond aan te hebben. En ik kies er ook voor om mijn telefoon naast me te hebben liggen zodat ik de berichten binnen zie komen. Ik doe mezelf al die prikkels aan.
Hoe komt het dat we zo willen second screenen?
Dit is natuurlijk een theorie, maar ik weet vrij zeker dat onze hersenen verslaafd zijn. We zijn verslaafd geraakt aan schermen, aan de prikkels en informatie die daar vanaf komen. (Daar heeft Pixar met Incredibles 2 dus wel een goed punt te pakken, ook al speelt het zich in de jaren zestig af.) We zijn eraan gewend geraakt en zoeken het bewust of onbewust ook op.
Ik zal bekennen dat ik flink schermverslaafd ben en met regelmaat zit te second screenen. Zelfs waar anderen bij zijn. Maar aan de andere kant merk ik ook dat mijn brein me intussen smeekt om meer rust, minder prikkels. Waarom luister ik dan niet naar wat mijn hersenen graag willen? Ik merk toch dat het niet goed voor me is hoe ik nu mijn tijd indeel op het gebied van second screenen? Om me heen zie en hoor ik veel mensen tussen de 12 en ongeveer 65 tegen hetzelfde probleem aanlopen. We móeten die berichtjes lezen, anders kriebelt het van binnen. We grijpen toch even naar die telefoon, ook al staat er een leuke serie op. Éven kijken of er nog berichtjes zijn, of mailtjes, of wat dan ook. Het is een verslaving.
Waarom is second screenen niet goed voor je?
Misschien is het een open deur die ik nu intrap, maar het antwoord is belachelijk simpel. Ik beantwoord hem nu even vanuit mijn (micro)generatie, de laatste generatie die als kind geen internet en mobiele telefoon had: de Xennials. Maar dit antwoord geldt echter denk ik voor iedereen. Onze hersenen zijn niet ingesteld op zóveel prikkels, zoveel informatie, beelden en geluiden tegelijk. We zijn opgegroeid met één scherm tegelijk en dan ook nog eens veel minder frequent dan nu. Onze hersenen zijn er nog niet op afgestemd. De technologische ontwikkelingen zijn de afgelopen 15 jaar zó snel gegaan, dat ons brein het eigenlijk niet kan bijbenen. Het is een soort digitale evolutie die te snel gaat.
Door jezelf continu te overprikkelen met dingen als second screenen raakt je brein verzadigd en dus moe. Zo moe dat je de balans kwijtraakt en dan kun je mentale en fysieke klachten krijgen. Slaapproblemen, concentratieproblemen, verminderde weerstand, burn-outklachten, noem het maar op. Testen? Vraag eens eerlijk aan jezelf van de tien volwassenen onder de 65 die het dichtst bij je staan hoeveel van hen eigenlijk moeite met balans hebben op dit moment. Het zijn er meer dan twee, hè? Wat als je jezelf mee telt?
Hoe kom je ervan af? (Of hoe verminder je het?)
Deze vraag beantwoord ik in één woord: wilskracht. En damn, daar is een hoop van nodig, merk ik. Het gaat zo ongemerkt, namelijk. Mijn tip (aan jou, maar ook aan mezelf) zou zijn: rond af wat je af wilt ronden voordat je aan een nieuw medium begint. Als je een film gaat kijken, zorg dan dat je van tevoren je berichtjes beantwoordt en zet dan je notificaties uit. Of leg je telefoon (of laptop, of tablet, of iPod…) in een andere ruimte. Ik heb onlangs gelezen dat we een spanningsboog van ongeveer drie kwartier hebben. Als je dus een klus moet doen, haal dan alle afleidende factoren weg zodat je niet kúnt second screenen en dwing jezelf die drie kwartier te focussen. Voor je hersenen is het gewoon beter om niet zoveel prikkels tegelijk binnen te krijgen, vooral niet als je al een drukke baan of prikkelvolle omgeving hebt.
Klein beginnen
Dit is een eerste stap. Na die drie kwartier mag je jezelf belonen door bijvoorbeeld eventjes je berichtjes te lezen. Zoals met alle verslavingen is het een kwestie van afkicken en de (sociale) media maken dit zo moeilijk mogelijk. Dat is met opzet. Drie kwartier klinkt nu als belachelijk kort, maar het is kennelijk zó erg met ons. Waar we vroeger na drie kwartier op een blaadje wat gingen tekenen tijdens een vergadering, scrollen we nu even door onze favoriete apps. Het enige verschil is dat er bij het tekenen alleen input is; jij zelf. De enige prikkels waren die van de vergadering. Nu komen er extra prikkels naar je toe via je schermen.
Daarom moet je klein beginnen, zoals met drie kwartier focus op één ding. Wees niet te streng voor jezelf als het toch ‘mis’ gaat. Gewoon opnieuw proberen. En morgen weer. Je kunt dan je focustijd steeds een beetje verlengen. Er komt dan een moment waarop je merkt dat je een hele aflevering van je nieuwste serie kan kijken zonder dat je de drang tot second screenen voelt. En dat is een bevrijding die je jezelf zou moeten gunnen. Vergeet niet: jij bent de enige die jezelf dat kan geven. Probeer vandaag eens een klein eerste stapje te zetten, zou ik zeggen, dan doe ik dat ook.